چرا نوزاد زرد می‌شود؟
زردی از تخریب بخشی از گلبول‌های قرمز در نوزاد به وجود می‌آید و ضایعات باقیمانده از گلبول‌های قرمز به بیلی‌روبین كه عامل ایجاد كننده زردی در نوزاد به شمار می‌رود، تبدیل می‌شود. زردی به دو شكل در نوزاد مشاهده می‌شود:
زردی محلول در آب: در این نوع زردی همان‌طوركه از نامش پیداست، بیلی‌روبین محلول در آب است و چون محلول است، كبد آن را از طریق ادرار كردن دفع می‌كند.
زردی غیرمحلول در آب: در نوع دوم زردی، بیلی‌روبین محلول در آب نیست و از راه ادرار كردن دفع نمی‌شود و در بدن باقی می‌ماند، در صورتی‌كه درمان آغاز نشود و میزان بیلی‌روبین بیش از حد شود، در مغز نوزاد رسوب كرده و عقب‌ماندگی ذهنی نوزاد را همراه دارد.
به دستش نگاه كنیم یا چشمش؟
زردی اولین اثرش را روی چشم‌ها می‌گذارد و سفیدی چشم‌ها به زردی می‌گراید. پس از چشم‌ها روی گونه‌ها، سپس صورت خودش را نشان می‌دهد. با بالا رفتن درجه بیلی‌روبین در بدن، زردی در سینه، پشت و شكم نوزاد بروز می‌كند. پس از آن انتظار این است كه دست‌ها و پاها درگیر زردی شوند. اما چون میزان گردش خون در این قسمت‌ها كمتر است، احتمال بروز زردی در آنها هم كمتر است.
خودتان می‌توانید تشخیص دهید؟
زردی را می‌توان از روی چشم تشخیص داد. اما تشخیص چشمی قابل اعتماد نیست و بهترین راه تشخیص زردی آزمایش خون و اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین نوزاد است.
همه نوزادان زرد می‌شوند؟
تقریبا بچه‌ای نیست كه با زردی به‌دنیا بیاید. چون تا زمان تولد نوزاد جفت كار كبد را انجام می‌دهد و زردی را دفع می‌كند. بیشتر بچه‌ها یكی، دو روز پس از تولد زردی خود را نشان می‌دهند. پس از سه، چهار روز میزان زردی بالا می‌رود و در روز هفتم یا هشتم تولد درجه زردی به اوج خود می‌رسد.
دخترها بیشتر زردی میگیرند یا پسر ها؟
به جز در مواردی چون بیماری فاویسم كه در پسران بیش از دختران است و با زردی همراه بوده و سبب لیز شدن گلبول‌های قرمز می‌شود، دختر و پسر از نظر میزان ابتلا به زردی و خطر احتمالی هیچ تفاوتی با هم ندارند. همان‌طور كه گفته شد نارسی، وزن كم بچه و مشكلات تنفسی نوزاد در بروز زردی نقش دارند.
از چه راه‌هایی می‌توان از زردی نوزادها در زمان بارداری پیشگیری کرد؟
مهم‌ترین راه برای جلوگیری از زردی نوزاد در دوران حاملگی پاک سازی کبد و تصفیه خون مادر باردار از مواد زائد و فاسد است؛ این کار علاوه بر پیشگیری از زردی نوزاد باعث زیبایی جنین می‌شود.
- انجام حجامت در زمان بارداری
حجامت در این برهه باعث تصفیه خون و پاک سازی کبد مادر می‌شود. البته لازم به توجه است که انجام حجامت برای خانم‌های باردار بعد از ماه چهارم و در سه ماهه دوم حاملگی مناسب است، علاوه بر این برای انجام حجامت حتما با پزشک خود مشورت کرده و از او راهنمایی بخواهید.
- مصرف عرق کاسنی
یکی از مفیدترین و موثرترین عرقیجات عرق کاسنی است که می‌توانید برای پیشگیری از زردی نوزادان آن را در زمان بارداری مصرف کنید، هم چنین لازم به ذکر است که این عرق گیاهی موجب تصفیه خون و پاکسازی کبد مادر می‌شود.
- عدم مصرف غذاهای داغ
در زمان حاملگی از خوردن غذاها به صورت داغ اجتناب کنید؛ مناسب‌ترین غذا برای خانم‌های باردار غذای گرم است، چرا که خوراکی‌های سرد نیز مشکلاتی را در پی خواهند داشت.
برای جلوگیری از زردی نوزادمان در دوران بارداری چه بخوریم؟
- خرما با شیر
مصرف سه عدد خرما برای یک خانم باردار همراه با شیر بهترین خوراکی است و فوایدی بی‌شمار دارد که پیشگیری از زردی نوزاد می‌تواند مهم‌ترین آن باشد.
- عدم مصرف ادویه‌جات
در زمان بارداری از مصرف بیش از حد غذاهای ادویه‌دار و داروهای شیمیایی پرهیز کنید.
- عدم مصرف میوه‌های زرد رنگ
جالب است بدانید خوردن میوه‌های زرد رنگ در دوران بارداری و شیر‌دهی موجب زردی نوزاد نمی‌شود اما در سنین بالاتر نوعی زردی خاص در چهره کودکان ظاهر می‌کند. این نوع زردی با مصرف میوه‌هایی مانند نارنگی و هویج در سن های سه تا ۶ سال ایجاد می‌گردد. دلیل این مسئله هم مصرف بیش از حد این میوه‌هاست چرا که رنگدانه‌های آن ها بر روی پوست باقی مانده و موجب می‌شود رنگ پوست زرد شود، اما سفیدی چشم همان به رنگ سفید باقی می‌ماند.
چگونه فاکتورهای خطرناک در زردی نوزاد را کاهش دهیم؟
- از تولد زودهنگام نوزاد جلوگیری کنید.
اغلب جنین هایی که پیش از هفته سی‌وهشتم به دنیا می آیند مبتلا به زردی می‌شوند برای همین باید احتمال تولد زود هنگام را به حداقل رساند. اما چرا زردی برای این جنین ها بیشتر رخ می‌دهد؟
کبد جنین نارس در مقایسه با جنین‌های دیگر رشدی کم تر داشته است و به همین دلیل نمی تواند بیلی روبین را حذف کند.
چه راهی برای پیشگیری از تولد زودهنگام نوزاد وجود دارد؟
سیگار، الکل تنباکو، مواد مخدر و مواد شیمیایی را کنار گذاشته و در زمان بارداری به هیچ عنوان از این مواد استفاده نکنید
از استرس به دور باشید. عدم وجود حمایت اجتماعی، نیاز احساسی و فیزیکی، خشونت باعث تولد زود هنگام نوزاد می‌شود.
احتمالات مربوط به عفونت را به حداقل برسانید. سیفیلیس، تبخال و عفونت های انگلی نیز در برخی مواقع موجب تولد زودهنگام و زردی نوزاد می‌شود.
در برخی مواقع مانند تولد چند قلو نمی‌توان زمان تولد را تغییر داد.
- در زمان بارداری آزمایش خون بدهید.
اگر خون مادر نامناسب باشد احتمال افزایش شکستگی سلول‌های خونی و بیلی روبین وجود دارد. خانم‌هایی که گروه خونی شان +o است بایستی مدنظر بگیرند که احتمال دارد نوزادشان به خون اضافی نیاز داشته باشد. لازم به ذکر است که ناسازگاری گروه خون و Rh از اصلی‌ترین فاکتورهای خطرناک به شمار می‌رود، هم چنین کمبود آنزیم ژنتیک مانند دهیدروژناز گلوکز فسفات موجب افزایش بروز زردی نوزاد می‌شود.
- مصرف شیر خشک در روزهای اول تولد
بهتر است بدانید که معمولا شیر مادر بعد از زایمان تا چند روز تولید نمی‌شود به همین خاطر در روزهای اول نوزاد ماده ای به نام کولوستروم می‌خورد اما این ماده از سرشار از مواد مغذی است. هم‌چنین چون نوزادان در روزهای اول شیر زیادی نمی‌خورند سیستم گوارشی شان قادر به تخلیه سریع نیست و به همین دلیل بیلی روبین در این سیستم تشکیل می‌شود، اما باز هم پزشکان شیر دادن (شیر خشک) را برای روزهای اول توصیه می‌کنند.
درمان زردی نوزاد چیست؟
بیمارستان بیش از 72 ساعت پس از زایمان، بیشتر مادران و نوزادان را ترخیص می کند. برای والدین بسیار مهم است که چند روز پس از تولد نوزادان خود را برای معاینه بیاورند زیرا سطح بیلی روبین بین 3 تا 7 روز پس از تولد به اوج خود می رسد.
روش های مختلف درمان نوزادان مبتلا به زردی به شرح زیر است:
- مصرف مایعات
از دست رفتن مایعات در بدن باعث افزایش سطح بیلی روبین در خون می شود. درمان کم آبی بدن باعث دفع بیلی روبین از راه ادرار و مدفوع می شود.
- فتوتراپی
درمان قطعی زردی فوتوتراپی یا همان نور درمانی است. یعنی قرار دادن پوست نوزاد در معرض نوع خاصی از نور آبی که باعث تبدیل بی لیروبین به ایزومرهای غیرسمی و قابل دفع می شود. حداکثر جذب نور توسط بیلی روبین در طیف ۴۲۰ تا ۴۷۰ نانومتر از نور آبی است که بدین منظور از لامپ های خاصی با فاصله مشخص استفاده می شود لذا از قرار دادن نوزاد در معرض لامپ های مهتابی معمولی اجتناب نمایید.
- پتوی فیبر نوری
یک گزینۀ دیگر درمان نوزادان مبتلا به زردی پیچیدن نوزاد در یک پتوی فیبر نوری به نام بیلی‌بلنکت یا بیلی‌پد است. با داشتن نسخه از پزشکتان، شاید بتوانید یکی از این پتوها را تهیه کنید و نوزاد را با دستور و اجازۀ پزشکتان در خانه درمان کنید.
- تعویض خون
در مواردی که زردی بسیار شدید باشد ممکن است پزشک متخصص نوزاد ناچار به تعویض خون نوزاد شود. امروزه با فراگیر شدن دستگاه های فوتوتراپی و مراجعه سریع تر والدین به دلیل افزایش سطح آگاهی موارد انجام تعویض خون خیلی کمتر شده است.
ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg)
در این روش ایمونوگلوبین از طریق رگ به نوزادانی که زردی نا هم خوانی گروه خونی دارند و یا مواردی که روشهای دیگر درمان بر آن اثر بخش نبوده است تجویز می شود. IVIg آنتی بادی هایی را که بر روی گلبول های قرمز خون اثر می گذارد را متوقف می کند و نیاز به انتقال خون را کاهش می دهد.
از قطره بیلی ناستر یا قطره زردی نوزاد هم می توانيد با مشورت پزشک برای درمان زردی نوزاد استفاده كنيد.
از نظر علمی تاثیر موادی مانند ترنجبین، شیرخشت یا داروهای موسوم به قطره زردی در پیشگیری یا درمان زردی نوزاد ثابت نشده ولی به لحاظ تئوریک هر چیزی که باعث افزایش کار سیستم گوارش و دفع مدفوع شود ممکن است در کاهش زردی موثر باشد اما تاثیر آنها به حدی نیست که بتوان بعنوان یک روش موثر یا قطعی روی آنها حساب کرد.
امید که با مطالعه این مقاله از راه های پیش گیری زردی نوزاد در بارداری آشنا شده و با رعایت آن ها مشکل زردی از فرزند دلبندتان دور کنید.
