عوامل ایجاد بی اختیاری ادرار
به هر گونه شکایت از دفع بی اختیار ادرار، به نحوی‌که فرد با اراده خود قادر به کنترل آن نباشد بی اختیاری ادراری گفته میشود.
بی اختیاری ادراری میتواند در هر دو جنس زن و مرد دیده شود .
علاوه بر این ممکن است در سنین مختلف از کودکی تا پیری و به علل مختلف رخ دهد.
جهت تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار ، ابتدا لازم است با انواع بی اختیاری ادرار آشنا شویم .
انواع بی اختیاری ادراری در زنان
_ بی اختیاری ادراری فوریتی:
به شرایطی که دفع بی اختیار ادرار همراه با حالت فوریت رخ بدهد ، بی اختیاری فوریتی گفته میشود .
معمولا در این حالت ریزش ادرار قبل از آن که فرد بتواند خودش را به دستشویی برساند رخ میدهد.
شیوع این نوع بی اختیاری آنقدر زیاد است که حدود یک سوم کل موارد بی اختیاری ادرار از این نوع هستند.
_ بی اختیاری ادراری استرسی:
به شکایت از دفع بی اختیار ادرار که با فعالیت ورزشی، سرفه، عطسه و یا زور زدن رخ بدهد بی اختیاری استرسی گفته میشود.
این نوع بی اختیاری در خانم ها شایع‌تر است و حدود نیمی از موارد بی اختیاری ادرار از این نوع هستند.
_ بی اختیاری ادراری ترکیبی:
نوع ترکیبی بی اختیار ادراری حالتی است که هم با افزایش فشار شکمی و هم با احساس فوریت ادرار، ریزش ادرار دیده میشود.
این نوع بی اختیاری کمتر از نیمی از موارد (30-50 درصد) بی اختیاری را از نظر شیوع شامل میشوند.
_ بی اختیاری ادراری مداوم:
شکایت از دفع بی اختیار ادرار به‌طور مداوم به‌نحوی‌که فرد هم در بیداری هم در خواب در طی راه رفتن، نشستن بدون هیچ‌گونه فشار شکمی یا احساس فوریت و به‌طور مداوم در حال ریزش ادرار است.
این نوع بی اختیاری شایع نیست ، معمولاً متعاقب اعمال جراحی لگنی یا سابقه پرتودرمانی لگنی و به علت ایجاد فیستول بین مثانه و رحم یا مثانه واژن ایجاد میشود.
عوامل ایجاد بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادراری در زنان چه اثراتی بر زندگی اجتماعی آنان می‌گذارد؟
تقریباً تمام جنبه‌های زندگی فرد مبتلابه بی اختیاری ادرار تحت تأثیر این بیماری قرار میگیرد.
ارتباطات این بیماران به‌ویژه فعالیت جنسی آنان به علت نگرانی از ریزش ادرار به‌شدت محدود میشود.
این افراد اغلب مسافرت‌هایشان را محدود میکنند حتی مسافت‌های کوتاه، زیرا پیدا کردن سرویس بهداشتی مناسب در طول سفر فرد دغدغه‌های اصلی این بیماران است.
شیوه غذا خوردن و نوشیدن و حتی لباس پوشیدن این بیماران تحت تأثیر بیماری تغییر میکنند.
اساساً این بیماران سعی میکنند لباس‌های تیره بپوشند و مصرف مایعات و غذاهای آبکی و میوه‌جات را محدود کنند.
اختلال خواب یک عارضه آزاردهنده در این افراد است زیرا مجبورند شب‌ها دو یا سه بار با احساس شدید ادرار از خواب بیدار شوند و حتی در بعضی از موارد به علت ریزش ادرار مجبور به استحمام و تعویض لباس میشوند.
نکته بعدی اثر این بیماری روی کیفیت کار این بیماران در محیط کار است .
طبیعتاً تحت تأثیر نگرانی‌های ناشی از ریزش ادرار و نیاز مکرر به سرویس بهداشتی، فعال بودن در محیط کار و اصولاً کفایت در محیط کار به‌شدت آسیب می‌بیند.
به عقیده بیماران مسن دچار بی اختیاری ادراری اثر این بیماری در کاهش کیفیت زندگی حتی بیشتر از دیابت و التهاب مفصلی برای آنان بوده است.
عوامل خطرساز در بروز بی اختیاری ادراری در زنان کدام‌اند؟
1. افزایش سن:
افزایش سن به‌عنوان یک عامل خطرساز مهم مطرح است .
با ورود به سن یائسگی در خانم‌ها و کاهش سطح هورمون‌های جنسی شلی عضلات و تاندون های لگنی بیشتر شده که طبیعتاً بروز بی اختیاری ادرار استرسی را افزایش میدهد .
همچنین در دهه 7 و 8 زندگی به علت تغییرات بافتی در عضله مثانه اختلالات انقباضی در مثانه شایع‌تر شده و بی اختیاری ادراری فوریتی افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر بیماری‌های همراه در سنین پیری مانند دیابت، فشارخون، نارسایی قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی، اختلالات مغزی مانند دمانس، پارکینسون افزایش می یابند .
از اینرو بعلت الزام به استفاده از داروهای متعدد برای بیماری‌های همراه، شیوع بی اختیاری ادراری در سنین پیری تشدید میشود.
2. حاملگی:
در طول حاملگی بویژه با افزایش سن حاملگی ،احتمال بروز بی اختیاری ادرار به‌ویژه نوع بی اختیاری استرسی بیشتر میشود.
عوامل ایجاد بی اختیاری ادرار
پس از زایمان در طی سه ماه اول درصورتی‌که ورزش‌های کف لگن به‌طور مرتب انجام شود، بی اختیاری کاهش می‌یابد و از 60% به 30% می‌رسد.
3. نوع زایمان:
در مقایسه بین سزارین و زایمان طبیعی، سزارین احتمال خطر کمتری برای بروز بی اختیاری ادراری به‌ویژه نوع استرسی دارد.
البته باید توجه داشت که در بعضی از موارد زایمان طبیعی عوامل خطرساز وجود دارد .
این عوامل شامل مدت طولانی زایمان، استفاده از فورسپس برای زایمان طبیعی و وزن بچه بیشتر از 4 کیلوگرم است.
در یک خانم با یک‌بار حاملگی و زایمان ، ریسک بروز بی اختیاری ادراری نسبت به خانمی که هرگز حاملگی نداشته یک و نیم برابر بالا میرود .
البته با حاملگی‌های بعدی این ریسک باز هم بالاتر میرود.
4. درمان‌های هورمونی:
مصرف قرص استروژن خوراکی با یا بدون پروژسترون شیوع بی اختیاری ادراری را در یک خانم‌های میان‌سال افزایش میدهد.
ولی استفاده از استروژن موضعی به‌صورت کرم واژینال اثری روی تشدید بی اختیاری ادرار ندارد و حتی باعث بهبودی آترونی واژن و کاهش عفونت‌های ادراری مکرر میشود.
5. چاقی:
عوامل ایجاد بی اختیاری ادرار
چاقی روی شدت همه انواع بی اختیاری ادراری تأثیر تشدیدکننده دارد .
در واقع اگر شاخص توده بدنی بالاتر از 30 باشد، شیوع بی اختیاری ادراری را دو برابر می‌کند.
هرچند با کاهش وزن اثرات بهبودی در بی اختیاری ادراری به‌طور واضح دیده میشود.
6. سیگار کشیدن:
ارتباط واضحی بین بی اختیاری ادراری و سیگار کشیدن وجود دارد. سیگار باعث تشدید بیماری‌های مزمن ریوی ، سرفه‌های مکرر ، عفونت ریوی و درنتیجه افزایش بروز بی اختیاری استرسی میشود.
7. رژیم غذایی:
رابطه مستقیمی بین مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار (چای و قهوه) و بی اختیاری ادراری فوریتی وجود دارد.
8. بیماری‌های طبی:
دیابت و افسردگی دو تا از مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که با بی اختیاری ادراری ارتباط واضح دارند .
دیابت در هر دو نوع تیپ I و II باعث افزایش بروز بی اختیاری ادراری میشود. هرچند در تیپ II بیشتر است.
درمان بی اختیاری ادراری در زنان:
درمان معمولاً با توجه به دیدگاه و احساس نیاز و انتظارات بیمار و اینکه روحیات و توان جسمی بیمار چگونه است، توسط پزشک برای بیمار انتخاب میشود.
در جوامع مسلمان حتی یک قطره ادرار هم ازنظر بیمار مانع از انجام تکالیف شرعی وی تلقی میشود.
لذا در این جوامع مفهوم درمان برای آن‌ها خشک بودن کامل است.
از سوی دیگر دسترسی به امکانات درمانی، هزینه اقتصادی و شرایط اجتماعی و جسمانی بیماران باید توسط پزشک لحاظ شود.
درمان‌های بی اختیاری ادراری عموماً دو شیوه جراحی و غیر جراحی را شامل میشوند.
شیوه‌های غیر جراحی به دو صورت درمان‌های نگه‌دارنده و درمان‌های داروئی است.
درمان‌های نگه‌دارنده و مراقبتی جهت بی اختیاری ادراری
درمان‌های نگه‌دارنده شامل روشهای غیر جراحی است .
این شیوه ها جهت تقویت عضلات کف لگن و متعاقباً افزایش فشار و قدرت قسمت خروجی ادرار از مثانه به کار گرفته میشود.
علاوه بر این تکنیک‌های کنترل و سرکوب کردن احساس فوریت ادرار در بیمار و تغییر عادات مربوط به ادرار کردن را هم شامل میشوند.
تهیه جدول روزانه
مربوط به حجم مایعات مصرفی و ادرار دفع شده و دفعات احتمالی ریزش ادرار به مدت 3 روز توسط بیمار است .
با تهیه این جدول توسط بیمار، به وی کمک میشود تا به عادات نوشیدن و ادرار کردن و دفعات واقعی بی اختیاری ادراری و مواردی از بی اختیاری ادراری که به فعالیت‌های بیمار وابسته هستند ، پی ببرد.
از طرفی پزشک هم با اطلاعاتی که از این جدول به دست می‌آورد به تشخیص دقیق‌تر نوع بی اختیاری ادراری و درمان مناسب آن راهنمایی میشود.
تمرین و تقویت عضلات کف لگن یا تمرین کگل
هدف از این شیوه که تمرینات کگل نیز گفنه میشوند ، در واقع قوی تر شدن عضلات کف لگن و افزایش قدرت اسفنگتر ادراری است .
درنتیجه این تمرینات کنترل ادراری موثرتر رخ میدهد . عوامل ایجاد بی اختیاری ادرار
در واقع بیمار باید فقط همان عضلاتی را منقبض کند که اطراف مجرای ادراری هستند.
درست مانند حالتی که ادرار میخواهد در شرایط نامناسب دفع شود و بیمار با انقباض این عضلات جلوی ریزش آن را میگیرد.
انقباض این عضلات باید به گونه‌ای انجام دهد که فقط واژن به داخل و بالا کشیده شود و بیمار عضلات دیگر را منقبض نکند
انقباض را میتوان با دو شیوه انجام داد:
1. کوتاه و سریع که انقباض برای 2– 1 ثانیه است و سپس شل کردن با همان زمان است .
2. طولانی و نگه‌دارنده ، که این شیوه موثرتر میباشد .
در واقع بااین متد ، عضلات اطراف مجرای ادرار به مدت 5ثانیه توسط فرد در حالت انقباض مداوم قرار میکیرد و سپس 5 ثانیه شل میشوند.
این انقباضات را میتوان روز اول با 5 عدد شروع کرد و سپس هر روز یک یا دو عدد به آن افزود .
این انقباضات باید در سه وضعیت خوابیده، سپس نشسته، سپس ایستاده انجام شوند که به این سه مرحله یک دوره می‌گویند.
یعنی فرضا در روز اول که با 5 عدد شروع میشود 5 تا انقباض و شل شدن در وضعیت خوابیده 5 تا نشسته و 5 تا ایستاده انجام میشود .
بهتر است وقتی تعداد انقباضات به بیست عدد رسید انها را در دو مقطع زمانی صبح و عصر انجام داد .
سپس میتوان این تمرینات را بسته به تحمل و همکاری بیمار افزایش داد.
معمولا افزایش قدرت عضلانی به تدریج انجام میگیرد .
پس از حدود یک تا دو ماه مداومت در انجام کار افزایش قدرت این عضلات توسط بیمار حس میشود .
تمرین مثانه
الف – سرکوب کردن احساس فوریت
در این روش توصیه میشود، در شروع احساس فوریت ادرار ، بیمار عضلات کف لگن را به‌صورت طولانی منقبض کند و بنشیند و سریعاً به سمت توالت ندود.
پس از نفس عمیق و رفع احساس فوریت، با قدم‌های آرام به سمت دستشویی برود.
این روش در کاهش احساس فوریت و شب‌ادراری مؤثر بوده است.
ادرار کردن با فواصل منظم
ابتدا فرد هر یک ساعت یک‌بار دستشویی میرود سپس هر هفته 30 – 15 دقیقه این فواصل را عقب می‌برد تا به فواصل 3 ساعت یک‌بار برساند.
تغییر شیوه زندگی
– مصرف مایعات _ بهتر است حجم مایعات مصرفی در حد یک و نیم لیتر در روز یا cc30 به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز باشد.
یعنی برای فرد 60 کیلوگرمی ماکزیمم 1800 سی‌سی در روز.
علاوه بر این بهتر است مصرف مایعات به‌صورت مساوی در کل روز پخش شود.
برای بیمارانی که شب‌ادراری دارند از حدود ساعت 8 شب به بعد مایعات مصرف نشود.
مصرف مایعاتی که حاوی کافئین و الکل هستند کاهش یابد.
– تنظیم عملکرد روده
یبوست باید درمان شود و فرد حداقل سه بار در هفته دفع مدفوع داشته باشد.
مصرف میوه‌جات و سبزی جات حاوی فیبر افزایش یابد.
– کنترل چاقی و کاهش وزن
کاهش وزن نقش عمده‌ای در کاهش بی اختیاری ادراری دارد.
درمان دارویی بی اختیاری ادراری در زنان
شیوه عملکرد درمان داروئی عمدتاً ٌ با کاهش انقباضات مثانه و درنتیجه کاهش فشار مثانه و در برخی داروها با افزایش قدرت عضلانی اسفنگتر مجرای ادراری است.
اولین خط درمان داروئی، داروهای آنتی موسکارینی هستند که هم در درمان مثانه بیش‌فعال و هم بی اختیاری ادراری فوریتی مؤثر بوده‌اند .
این داروها عمدتاً با بلوک گیرنده‌ای موسکارینی در عضله دترسور مثانه باعث کاهش انقباض عضله دترسورو درنتیجه کاهش احساس فوریت ادرار و بی اختیاری فوریتی و کاهش تکرار ادرار میشوند.
این داروها مانند: عوامل ایجاد بی اختیاری ادرار
اکسی بوتنین ، تولترودین و سولیفناسین توسط پزشک تجویز میشوند.
عوارض دارویی شامل:
خشکی دهان، تاری دید و یبوست است .
جهت کاهش این عوارض ، دارو را باید با مقدار کم شروع کرده و تدریجاً بالا برد.
در صورت بهبود علائم، بیمار میتواند تا 6 ماه از دارو استفاده نماید و سپس تدریجاً کم کند.
دولوکستین : تنها دارویی که مجوز (FDA) را جهت درمان دارویی بی اختیاری ادراری استرسی دارد و با افزایش قدرت اسفنگتر مجرای ادراری مانع از ریزش ادرار میشود.
استروژن :
مصرف خوراکی آن باعث تشدید بی‌اختیاری ادراری میشود .
ولی مصرف کرم موضعی آن در خانم‌های یائسه باعث کاهش عفونت ادراری و بهبود مخاط سیستم ادراری و کمک به کنترل ادرار میشود.
درمان‌های جراحی بی اختیاری ادراری در زنان
نکته مهم قبل از انتخاب هرگونه عمل جراحی توسط پزشک، استفاده از ارزیابی دقیق قبل از عمل و انجام حتمی تست یورودینامیک (نوار مثانه) است.
این تست جهت افتراق انواع بی اختیاری ادراری و انتخاب بهترین نوع عمل برای بیماران ضروری است و بدون انجام آن احتمال شکست جراحی بالا است.
علاوه بر این جراح باید با معاینه دقیق ، پرولاپس های لگنی را نیز بررسی کند.
در صورتیکه علاوه بر بی اختیاری ادراری ، افتادگی مثانه ، رحم و یا رکتوم وجود داشته باشد ، باید همراه با جراحی بی اختیاری ادراری ، پرولاپس ها هم ترمیم گردند.
روشهای جراحی برای بی اختیاری ادراری عمدتاً سه دسته‌اند:
الف- روشهای جراحی شکمی مانند روش برچ که هم بصورت باز و هم لاپاراسکوپیک انجام میشود.
ب- روشهای جراحی از طرق واژن مانند اسلینگ مجرای میانی با مش ، اسلینگ با فاشیای عضله زکتوس
ج- روشهای آندوسکوپی که تزریق مواد حجم دهنده از طریق اندوسکپی در گردن مثانه انجام میشود.
در این شیوه که با مواد مختلفی مثل: چربی، کلاژن و حتی سلول‌های بنیادی انجام‌شده ، با اثر کوتاه‌مدت و اثربخشی کمی همراه بوده است.
روش برچ
- این روش جزو جراحی های شکمی است و سالها شیوه اصلی برای درمان بی اختیاری ادراری بود ه است . در این جراحی بخش‌های طرفی و قدامی واژن با نخ‌های غیرقابل جذب به لیگمان کوپر فیکس میشوند. این عمل هم به‌صورت باز و هم لاپاراسکوپیک انجام می‌گردد.
روش اسلینگ با فاشیای خود بیمار
- در این شیوه معمولا از فاشیای رکتوس یا فاشیالاتای بیمار استفاده میشود . نواری به عرض 2 – 1 سانت به طول مناسب برداشته و زیر گردن مثانه گذاشته میشود (شکل زیر).
روش اسلینگ مجرای میانی مجرای با مش
- در این شیوه یک عدد مش پلی پروپیلین با عرض 2-1 سانت زیر قسمت میانی مجرا گذاشته میشود و با ابزار مخصوص دو طرف مش یا از سوراخ های ابتوراتور دو طرف خارج میشود یا از پشت استخوان عانه عبور میکنند . در حال حاضر این شیوه یکی از شایع‌ترین روشهای جراحی بی اختیاری ادراری استرسی است. موفقیت درمان با این روش 90 -75 درصد بوده و عوارض آن کمتر از روش برچ است.
- روش مینی اسلینگ :عوامل ایجاد بی اختیاری ادرار
- در این روش با یک برش کوچک مش کوچک‌تری زیر قسمت میانی مجرا گذاشته میشود که فقط به فاشیای لگنی فیکس میشود و از سوراخ ابتوراتور رد نمی‌شود. نتایج طولانی‌مدت آن قابل‌توجه نبوده و فقط نتایج کوتاه‌مدت از آن حاصل‌شده است.
- بطور خلاصه در حال حاضر روش اسلینگ با فاشیای رکتوس و روش اسلینگ مجرای میانی با مش پلی پروپیلن یا همان MUS روش های پیشنهادی اول جهت درمان جراحی بی اختیاری ادراری استرسی میباشند .
کلام آخر:
در مرکز مشاوره و خدمات زنان و مامایی مادران آینده تمامی خدمات درمانی و مراقبتی با بهترین و بالاترین سطح کیفیتی انجام میشود کافی است تماس بگیرید …
+
+
